Na czym polega przestępstwo jazdy w stanie nietrzeźwości?

Przestępstwo jazdy w stanie nietrzeźwości zostało uregulowane w art. 178a kodeksu karnego, zgodnie z którym: „§1. Kto, znajdując się w stanie nietrzeźwości lub pod wpływem środka odurzającego, prowadzi pojazd mechaniczny w ruchu lądowym, wodnym lub powietrznym, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 2.”

Aby wyjaśnić, na czym polega w/w czyn zabroniony, warto w pierwszej kolejności objaśnić znamiona, które się na niego składają.

Na wstępie trzeba wytłumaczyć, na czym polega pojęcie znajdowania się w stanie nietrzeźwości oraz bycia pod wpływem środka odurzającego. Powyższą kwestię wyjaśnia art. 155 §16 k.k., zgodnie z którym: „Stan nietrzeźwości w rozumieniu tego kodeksu zachodzi, gdy: 1) zawartość alkoholu we krwi przekracza 0,5 promila albo prowadzi do stężenia przekraczającego tę wartość lub 2) zawartość alkoholu w 1 dm3 wydychanego powietrza przekracza 0,25 mg albo prowadzi do stężenia przekraczającego tę wartość.” W sprawach tego typu czynów, sprawca jest poddawany badaniom stanu trzeźwości w swoim organizmie. Jak wskazuje sam kodeks – są dwa rodzaje podawania stężenia alkoholu w ludzkim organizmie: promile oraz mg. Promil jest odpowiednikiem mg pomnożonego x2,1. Jeżeli stopień stężenia alkoholu w organizmie osoby badanej wynosi co najmniej 0,26 mg w wydychanym powietrzu lub przekracza 0,5 promila, mamy do czynienia z przestępstwem kierowania pojazdem mechanicznym w stanie nietrzeźwości. Kwestie związane z prawidłowością wykonania pomiarów trzeźwości oraz głównymi dowodami sprawach jazdy po alkoholu zostały omówione w poszczególnych artykułach niniejszego bloga.

W następnej kolejności konieczna staje się kwestia omówienia pojęcia pojazdu mechanicznego. Prawnicze regulacje nie doczekały się jeszcze w tym zakresie kodeksowych definicji na gruncie prawa karnego, jednakże pojęcie to wyjaśnił Sąd Najwyższy w 2007 roku (Wyrok Sądu Najwyższego – Izba Karna z dnia 26 czerwca 2007 r., II KK 98/07), stwierdzając, że pojazdem mechanicznym jest pojazd wyposażony w silnik. Sąd wliczył w tę definicję samochody osobowe, motocykle, maszyny rolnicze, samoloty, statki etc, a zatem wszystkie kategorie pojazdów, które nie są napędzane w ruch za pomocą mięśni.

Klienci często mają wątpliwości, czy prowadzenie motoroweru lub skutera o pojemności silnika nieprzekraczającej 50 cm³ w stanie nietrzeźwości jest przestępstwem. Ich rozterki wynikają najczęściej z definicji pojazdu mechanicznego w Prawie o ruchu drogowym, zgodnie z którą pojazdem mechanicznym jest pojazd wyposażony w silnik, z wyjątkiem motoroweru i pojazdu szynowego. Spory wynikające z rozbieżnościami pomiędzy pojęciami pojazdu mechanicznego na gruncie prawa karnego ostatecznie rozstrzygnęła Uchwała Składu Siedmiu Sędziów Sądu Najwyższego – Izba Karna z dnia 12 maja 1993 r., I KZP 9/93, LexPolonica nr 304754, w której to jednoznacznie zaliczono motorower do kategorii pojazdów mechanicznych, a zatem nietrzeźwy kierowca motoroweru/skutera będzie odpowiadać na tych samych zasadach jak kierujący samochodem osobowym czy ciężarowym.

Do wyjaśnienia pozostaje jeszcze kwestia pojęcia prowadzenia pojazdu mechanicznego. Tak jak w przypadku wcześniejszych znamion przestępstwa jazdy w stanie nietrzeźwości, ustawodawca nie podał w kodeksie karnym definicji słowa prowadzenia pojazdu. Z mojego doświadczenia wynika, że w przypadkach samego znajdowania się nietrzeźwej osoby za kierownicą, często sprawa znajduje swój finał w sądzie wraz z aktem oskarżenia o przestępstwo z art. 178a §1 k.k. Należy jednak pamiętać, że zajmowanie w samochodzie miejsca kierowcy przez osobę nietrzeźwą, nie powinno skutkować wszczęciem przeciwko niej postępowania karnego. Stanowisko to potwierdził Sąd Najwyższy w uchwale z dnia 8 grudnia 1960r., sygn. VI KO 64/60, w której podniósł: „Do skazania na podstawie art. 28 § 1 ustawy z dnia 10 grudnia 1959 r. o zwalczaniu alkoholizmu (Dz.U. Nr 69, poz. 434) niezbędne jest ustalenie, że sprawca znajdujący się w stanie nietrzeźwości wprawił w ruch pojazd mechaniczny, którym wówczas zamierzał kierować. Samo zajęcie przez nietrzeźwego kierowcę miejsca za kierownicą i uruchomienie motoru z zamiarem prowadzenia pojazdu rozważać należy w ramach usiłowania.” Mając na uwadze powyższe, nie można zgodzić się z oskarżaniem o przestępstwo jazdy po alkoholu osoby, która przykładowo nietrzeźwa spała za kierownicą samochodu. W takim przypadku bowiem to na organach ścigania należy obowiązek udowodnienia, że oskarżony wcześniej prowadził samochód, znajdując w stanie nietrzeźwości.

Małgorzata Fil
adwokat